YABANCI UYRUKLULARIN SİGORTALILIĞI

YABANCI UYRUKLULARIN SİGORTALILIĞI

BİRİNCİ BÖLÜM

Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a) Bendi

Kapsamında Çalışan Yabancı Uyrukluların Sigortalılığı

1- Yabancı uyruklu sigortalılar (Değişik, 11/12/2014 tarihli ve 2014/32 sayılı Genelge)

Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendi gereğince, yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanlar Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi olarak sigortalı sayılmışlar, Kanunun 6 ncı maddesinin (e) bendinde ise yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler sigortalı sayılmazken 6552 sayılı Kanunla 11/9/2014 tarihinden itibaren ülkemize üç ayı geçmemek üzere bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler sigortalı sayılmamıştır.

Kanunun 6 ncı maddesinin (e) bendi ile ayrıca Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanların sigortalı sayılmayacakları öngörülmüştür.

Ülkemizin diğer ülkelerle imzaladığı ikili ya da çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmelerinde de iki ülke vatandaşlarının karşılıklı olarak diğer ülkede geçici görevli ya da geçici görevli olmaksızın çalışmaları halinde hangi ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olacaklarına ilişkin hükümler bulunmaktadır.

2- Çalışma izin belgeleri (Değişik, 28/2/2014 tarihli ve 2014/5 sayılı Genelge)

4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun gereğince, Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde (EK-20) aksi öngörülmedikçe, yabancıların Türkiye’de bir işveren yanında veya kendi nam ve hesabına çalışmaya başlamadan önce izin almaları gerekmektedir. Yabancı uyruklulara çalışma izinleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü tarafından verilmekte ancak, Başbakanlık, Milli Savunma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı Serbest Bölgeler Yurtdışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü ve Yüksek Öğretim Kurulunca da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğüne bilgi verilmek koşuluyla ilgili kanunlarda belirtilen işlerde çalışacak kişilere çalışma izni verilebilmektedir.

4817 sayılı Kanunun 12 nci maddesine göre, Türkiye dışında ikamet eden yabancıların, çalışma izni başvurularını bulundukları ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti temsilciliklerine yapacakları, temsilciliklerin bu başvuruları doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ileteceği, Bakanlığın ilgili mercilerin görüşlerini alarak durumu uygun görülen yabancılara çalışma izni vereceği, Türkiye dışında ikamet eden yabancıların çalışma izinleri çalışma vizesi ve ikamet izninin alınması halinde geçerlilik kazandığı, çalışma izin belgesini alan yabancıların, bu belgeyi aldıkları tarihten itibaren en geç doksan gün içinde ülkeye giriş vizesi talebinde bulunmaları, ülkeye giriş yaptıkları tarihten itibaren en geç otuz gün içinde İçişleri Bakanlığına ikamet tezkeresi almak için başvurmaları zorunlu olduğu, Türkiye’de geçerli ikamet izni olan yabancılar veya bunların işverenleri başvurularını Bakanlığa yurt içinden de yapabileceği, çalışma başvurusunun usulüne uygun olarak yapılması halinde, belgelerin tam ve eksiksiz olması kaydıyla Bakanlık tarafından en geç otuz gün içinde sonuçlandırılacağı hüküm altına alınmıştır.

181

Sigortalılık İşlemleri

2013/11 GENELGE

SİGORTA PRİMLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Hizmet Akdiyle Çalışanlar Daire Başkanlığı

5683 sayılı Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinde ise çalışmak amacıyla Türkiye’ye gelen yabancıların geldikleri tarihten itibaren bir ay içinde ve her halde çalışmaya başlamadan evvel ikamet tezkeresi almış olmaları gerekmektedir.

İkamet izni için Türkiye’ye geliş tarihinden itibaren bir ay içinde başvurulması gerekmekte ise de uygulamada çalışma izni alındıktan sonra ikamet izni almak için başvurulduğundan çalışma izni alındıktan sonra İl Emniyet Müdürlükleri yabancılar şubelerince 15 gün içinde ikamet izni alınabilmektedir.

11/4/2013 tarihli ve 28615 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve 11/4/2014 tarihinde yürürlüğe (Değişik, 11/12/2014 tarihli ve 2014/32 sayılı Genelge) giren olan 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun 27 nci maddesi ile geçerli çalışma izni ve 4817 sayılı Kanunun 10 uncu maddesine istinaden verilen çalışma izni muafiyet belgesi ikamet izni sayılacak olup 11/4/2014 tarihten itibaren Ülkemize çalışmak için gelen yabancılardan çalışma izni alanlardan ayrıca ikamet tezkeresi istenmeyecektir.

2.1- Geçici koruma sağlanan yabancıların çalışma izinleri (Ek, 1/9/2016 tarihli ve 2016/20 sayılı Genelge) 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 91 inci maddesi gereğince Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılara geçici koruma sağlanabilmekte olup bu kişilerin Ülkemize kabulü, Ülkemizde kalışı, hak ve yükümlülükleri ile çıkışları vb gibi durumlar Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenmektedir. Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik 15/1/2016 tarihli ve 29594 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin; 4 üncü maddesi ile geçici koruma sağlanan yabancılar çalışma izni olmaksızın ülkemizde çalışamayacağı ve çalıştırılamayacağı, çalışma izni olmayan yabancılar ve bunları çalıştıranlar hakkında 4817 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanacağı, 5 inci maddesinde geçici koruma sağlanan yabancıların geçici koruma kayıt tarihinden altı ay sonra çalışma izni almak için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvurabileceği, mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni muafiyeti kapsamında olduğu, muafiyet başvurularının geçici koruma sağlanan il valiliğine yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Kanunun 4 üncü maddesine göre hizmet akdine tabi bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılmakta olup yabancılardan ülkemizde bir işveren yanında çalışanlar hakkında da aynı hükümler uygulandığından geçici koruma kimlik belgesi bulunanlar hakkında da diğer yabancı uyruklularda olduğu gibi çalışma izni alınması gerekmektedir. Örnek- Kurumun kontrol ve denetimle görevli memurlarınca yapılan incelemelerde 6458 sayılı Kanun kapsamında geçici koruma kimlik belgesi olup çalışma izin belgesi olmadığı tespit edilen Suriye uyruklu kişinin 17/6/2014 tarihinden itibaren Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalıştırıldığı anlaşılmıştır. Yabancı uyruklu kişinin söz konusu tarih itibariyle sigortalılığı sağlanacak, çalışma izni bulunmaması nedeniyle Çalışma Genel Müdürlüğüne bilgi verilecektir. Geçici koruma kimlik belgesi olan yabancıların mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde çalışmak üzere valiliklere başvurarak çalışma izin muafiyeti almaları halinde Kanunun ek 5 inci maddesi kapsamında süreksiz tarım ve orman işlerinde çalışabileceklerdir.

182

Sigortalılık İşlemleri

2013/11 GENELGE

SİGORTA PRİMLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Hizmet Akdiyle Çalışanlar Daire Başkanlığı

2.2- Yabancı uyruklu çalışanların işe başlama tarihinin tespiti (Teselsül, 1/9/2016 tarihli ve 2016/20 sayılı Genelge)

Yabancı uyruklu kişilerden çalışma izin belgelerini alanların belgeyi teslim aldıkları tarihten itibaren en geç 30 gün içinde çalışma meşruhatlı ikamet tezkeresi almak için İl Emniyet Müdürlüklerine başvuruda bulunmaları zorunlu olduğundan, İl Emniyet Müdürlüklerince de ikamet izni 15 günlük süre içinde verildiğinden (1 ay içinde teslim alınmayan ikamet tezkereleri başlangıç tarihi ile iptal edilmektedir); işverenlerin,

- Çalışma izin belgesindeki izin başlangıç tarihinden itibaren 45 gün içinde,

- Çalışma izin belgesinin işverene tebliğ tarihi ile çalışma izin tarihinin farklı olması halinde çalışma izin belgesinin işverene tebliğ tarihinden itibaren 45 günlük süre içinde,

sigortalı işe giriş bildirgesinin düzenlenerek Kuruma vermeleri halinde bildirge yasal sürede verilmiş sayılacaktır.

45 günlük sürenin hesaplanmasında çalışma izin belgesi verilmesi gereken 30 günlük sürenin son gününün resmi tatile gelmesi halinde ikamet izni için 15 günlük müracaat süresi resmi tatilin sona erdiği tarihten itibaren başlatılacaktır.

İşverenlerin işe giriş bildirgesini 45 günlük süre içerisinde vermeleri halinde işe giriş tarihinin çalışma izin tarihi ile aynı tarih olması şartı aranmayacaktır.

Sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmesi gereken 45 günlük süre içinde sigortalının işe başlamadığının işveren tarafından her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayan belgelerle (sigortalının yurtdışında bulunması, hastanede yatması, tutuklanması, işin belirlenen tarihte başlamaması, vb.) Kuruma bildirilmesi halinde işverenin talebi değerlendirilerek sonucuna göre işlem yapılacaktır.

Örnek 1- 22/8/2013-22/8/2014 tarihleri arasında ülkemizde çalışacak sigortalının çalışma izin belgesi 16/9/2013 tarihinde işverene tebliğ edilmiş, işverence 17/9/2013 tarihinde il emniyet müdürlüğüne ikamet izni talebinde bulunulmuş olup iznin 23/10/2013 tarihinde teslim edildiği anlaşılmıştır. Çalışma izin belgesindeki izin başlangıç tarihi ile belgenin işverene tebliğ edildiği tarih aynı olmadığından, 30 günlük süre çalışma izin belgesinin işverene tebliğ edildiği 16/9/2013 tarihinden itibaren başlatılacaktır. 16/9/2013 tarihinde başlatılan 30 günlük sürenin son günü 15/10/2013 tarihidir. Ancak, bu tarihinde resmi tatil (kurban bayramı) olması nedeniyle 15 günlük süre 21/10/2013 tarihinden itibaren başlatılacak 4/11/2013 tarihinde sona erecektir. İşverenin 31/10/2013 tarihinde sigortalıyı işe başlattığı varsayıldığında 4/11/2013 tarihi mesai süresi bitimine kadar kağıt ortamında, sigortalının yabancı uyruk numarası bulunması halinde ise e-sigorta yoluyla 23:59’a kadar işe giriş bildirgesini vermesi halinde bildirge yasal sürede verilmiş sayılacaktır.

İşverenlerce 45 günlük sürenin bittiği tarihten sonra sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmesi halinde Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında idari para cezası uygulanacaktır.

İşyeri bildirgesinin işe giriş bildirgesinin verilmesi gereken 45 günlük süre içinde Kuruma verilmesi halinde işyeri bildirgesi, aylık prim ve hizmet belgesi verilmesi süresinin geçmiş olması halinde ise aylık prim ve hizmet belgesinin kağıt ortamında düzenlenerek Kuruma verilmesi durumunda bu belgelerin geç verilmesi nedeniyle de idari para cezası uygulanmayacaktır.

Yabancı uyruklu sigortalı çalıştıran işyerinin Kanun kapsamına yeni alınan işyeri olması halinde işyeri tescili için işe giriş bildirgesi verilmesi gereken 45 günlük süre esas alınarak işlem yapılacak, işe giriş bildirgesinde ise yeni işyerleri için 45 günlük süre ve bir aylık süre birlikte değerlendirilerek idari para cezası uygulanıp uygulanmayacağına karar verilecektir.

183

Sigortalılık İşlemleri

2013/11 GENELGE

SİGORTA PRİMLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Hizmet Akdiyle Çalışanlar Daire Başkanlığı

Örnek 2- 17/5/2013 tarihinden itibaren çalışma izni başlatılan ve buna ilişkin izin belgesini 27/5/2013 tarihinde alan işveren, yabancı uyruklu kişinin oturma izni için Emniyet makamlarına 29/5/2013 tarihinde başvurmuştur. 9/7/2013 tarihinde sigortalı çalıştırmaya başlayacağını beyan ederek buna ilişkin işyeri bildirgesi ile sigortalı işe giriş bildirgesini 11/7/2013 tarihinde Kuruma vermiştir. Çalışma izin belgesi işverence 27/5/2013 tarihinde alındığından 30 günlük süre 27/5/2013 tarihinden itibaren başlatılacak, 25/6/2013 tarihinde sona erecektir. 15 günlük süre de 26/6/2013 tarihinde başlatılacak 10/7/2013 tarihinde sona erecektir. Bu durumda 45 günlük sürenin son günü 10/7/2013 tarihi olduğundan işe giriş bildirgesi ve işyeri bildirgesinin geç verilmesi nedeniyle idari para cezası uygulanacaktır. 2013 yılı Temmuz ayı aylık prim ve hizmet belgesi 23/8/2013 tarihinde Kuruma verileceğinden aylık prim ve hizmet belgesi herhangi bir işlem yapılmayacaktır.

Örnek 3- Örnek 2’deki işyerinin yeni işyeri olması halinde işe giriş bildirgesinin bir aylık süre içinde Kuruma verilmesi süresi bulunduğundan işe giriş bildirgesinin geç verilmesi nedeniyle idari para cezası uygulanmayacaktır.

Bu Genelgenin yayımı tarihinden önce yabancı uyruklu sigortalı çalıştıran işverenlerin müracaatları halinde bu Genelge hükümleri doğrultusunda işlem yapılacaktır.

6458 sayılı Kanun 11/4/2014 tarihinde yürürlüğe (Değişik, 11/12/2014 tarihli ve 2014/32 sayılı Genelge) girmiş olup bu tarihten sonra 4817 sayılı Kanuna göre çalışma izni aynı zamanda ikamet izni olarak da değerlendirilecektir. Bu nedenle, işverenlerin;

- Çalışma izin belgesindeki izin başlangıç tarihinden itibaren 30 gün içinde,

- Çalışma izin belgesinin işverene gönderildiği tarih/tebliğ tarihi ile çalışma izin tarihinin farklı olması halinde çalışma izin belgesinin işverene gönderildiği tarihten/tebliğ tarihinden itibaren 30 günlük süre içinde,

sigortalı işe giriş bildirgesi düzenleyerek Kuruma vermeleri halinde bildirge yasal sürede verilmiş sayılacaktır. İşyeri bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgesi hakkında da aynı şekilde işlem yapılacaktır.

Çalışma Genel Müdürlüğü tarafından, çalışma izin belgeleri ile diğer bakanlıklar veya kurumlar tarafından verilen ve Çalışma Genel Müdürlüğüne gönderilen izin belgelerinin birer örneği ilgili SGİM/SGM’lere intikal ettirilecek, çalışma izinleri ilgili mevzuat çerçevesinde yabancının mesleği ve ödenecek ücret, işyeri, çalışacağı adres gibi kriterler değerlendirilerek verildiğinden ve verilen çalışma izni kısmi süreli ise bu durum da belgede belirtildiğinden, bunların izin belgesinde belirtilen işyeri ve işveren tarafından yine belgede belirtilen ücret tutarından az olmamak üzere kısmi süreli çalışma olup olmadığı hususu da göz önünde bulundurularak Kurumumuza bildirimlerinin yapılması sağlanacaktır.

Bakanlıkça çalışma izinlerinin uzatılması işlemleri yapılırken yabancının sosyal güvenlik ile ilgili yükümlülüklerinin yerine getirilip getirilmediği kontrol edildiğinden, izin belgesinde kayıtlı prime esas kazanca göre sigortalıların çalışmalarını noksansız olarak bildirmeleri hususunda işverenlerin, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında bağımsız çalışanların ise primlerini noksansız olarak ödemeleri konusunda uyarılmaları gerekmektedir.

Yabancıların çalışma izinlerinin takibi “Kayıtdışı İsdihdamla Mücadele Daire Başkanlığı Uygulamaları” programı içinde yer alan “Diğer Kurumlar-Yabancı Çalışan Sorgu” menüsü aracılığıyla yapılacaktır.

184

Sigortalılık İşlemleri

2013/11 GENELGE

SİGORTA PRİMLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Hizmet Akdiyle Çalışanlar Daire Başkanlığı

İşverenler tarafından 4817 sayılı Kanun gereğince çalışma izni alınmadan çalıştırılarak Kuruma bildirimi yapılan sigortalılar ile kontrol ve denetim elemanlarınca çalışma izni olmadan çalıştırıldığı tespit edilen yabancı uyruklu kişilerin Kurumumuzca tescili yapılacaktır. Daha sonra sigortalının geçici görevli olarak gelip gelmediği ile çalışma izninden muaf olup olmadığı hususu araştırılarak sonucunun Kurumumuza bildirilmesi için tescili yapan SGİM/SGM’lerce Çalışma Genel Müdürlüğüne, bunlardan yabancı kimlik numarası bulunmayanlar ise yabancı kimlik numarası alınmak üzere ayrıca nüfus idarelerine bildirilecektir.

3- Ülkemizdeki işverenler tarafından çalışma izni alınarak çalıştırılan yabancılar

506 sayılı Kanunun mülga 3 üncü maddesinin (II/A) bendi gereğince 6/8/2003 tarihinden

506 sayılı Kanunun mülga 3 üncü maddesinin (II/A) bendi gereğince 6/8/2003 tarihinden önce bir işveren emrinönce bir işveren emrinde çalışan ve Türk uyruklu olmayan kimseler hakkında de çalışan ve Türk uyruklu olmayan kimseler hakkında kısa vadeli sigorta kolları, yazılı istekte bulunmaları halinde ise haklarında istek tarihinden sonraki ay başından yazılı istekte bulunmaları halinde ise haklarında istek tarihinden sonraki ay başından itibaren malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları uygulanmıştır.itibaren malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları uygulanmıştır.

4958 sayılı Kanunla 6/8/

4958 sayılı Kanunla 6/8/2003 tarihinden itibaren söz konusu madde değiştirilerek yabancı 2003 tarihinden itibaren söz konusu madde değiştirilerek yabancı uyruklu sigortalılar iuyruklu sigortalılar isteklerine bakılmaksızın tüm sigorta kollarına tabi tutulmuşlar, 1/10/2008 tarihinden itibaren de Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendi ile yine isteklerine bakılmaksızın 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışmalarına imkan sağlanmıştır.

2547 ve 2914 sayılı kanunlar gereğince ülkemizde sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerden gelerek çalışan yabancı uyruklu öğretim elemanları, 31/10/1983 tarihli ve 16207 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yükseköğretim Kurumlarında Yabancı Uyruklu Öğretim Elemanı Çalıştırılması Esaslarına ilişkin 83/7148 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 12 nci maddesi gereğince 28/3/2006 tarihine kadar 506 sayılı Kanunun hastalık sigortası hükümlerine tabi tutulmuşlardır. 28/3/2006 tarihli ve 26122 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2006/11518 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile söz konusu madde değiştirilerek bu tarihten sonra bu kimseler tüm sigorta kollarına tabi tutulmuşlardır. 2008 yılı Ekim ayından itibaren de Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmalarına imkan sağlanarak uygulama devam ettirilmiştir.

2527 sayılı Türk Soylu Yabancıların Türkiye’de Meslek ve Sanatlarını Serbestçe Yapabilmelerine, Kamu, Özel Kuruluş veya İşyerlerinde Çalıştırılabilmelerine İlişkin Kanun gereğince ülkemize çalışmaya gelen Türk soylu yabancıların 2008 yılı Ekim ayından önceki ve sonraki sigortalılıkları hakkında yukarıda belirtildiği şekilde işlem yapılacaktır.

İkili ya da çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmelerindeki hükümler gereğince, Türk soylu yabancılar dahil 2008 yılı Ekim ayı başından önceki ve sonraki sürelerde geldiği ülkelerde sigortalı olmayıp çalışma izni almak suretiyle ülkemizde çalışanlar hakkında;

- Ülkemizle ikili sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerden Birleşik Krallık ve İsviçre vatandaşları hariç sosyal güvenlik sözleşmesinin yürürlük tarihinden, sözleşmenin yürürlük tarihinden sonra çalışmaya başlayanlar hakkında ise çalışmaya başladıkları tarihten itibaren tüm sigorta kolları uygulanacaktır.

- Daimi ikameti Birleşik Krallık olup Türkiye’de istihdam edilen Birleşik Krallık vatandaşları ile İsviçre vatandaşları birimlerimize bir talepte bulunmadıkları sürece, haklarında uzun vadeli sigorta kolları uygulanmayacaktır.

- İngiltere ve İsviçre vatandaşlarından sonradan Türk vatandaşı olanlar da vatandaşlığa geçtikleri tarihten itibaren Ülkemiz sosyal güvenlik mevzuatına tabi olacaklardır.

- Ülkemize gelerek üniversitelerde çalıştırılan yabancı uyruklu öğretim elemanları hakkında yukarıda belirtilen maddelerdeki hususlara göre işlem yapılacaktır.

185

Sigortalılık İşlemleri

2013/11 GENELGE

SİGORTA PRİMLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Hizmet Akdiyle Çalışanlar Daire Başkanlığı

4- Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkede kurulu bir kuruluş tarafından o kuruluş adına geçici olarak çalışmaya gönderilenler (Değişik, 28/2/2014 tarihli ve 2014/5 sayılı Genelge) (Değişik, 11/12/2014 tarihli ve 2014/32 sayılı Genelge)

6552 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin (e) bendi değiştirilmiştir. Söz konusu düzenleme ile Kanunun yürürlüğe girdiği 11/9/2014 tarihinden itibaren sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde sigortalığı bulunup ülkemize üç ayı geçememek üzere çalışmaya gelenler sigortalı sayılmayacaklardır. Ülkesinde emekli aylığı alıp ülkemize çalışmaya gelenler hakkında da aynı şekilde işlem yapılacaktır.

Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkede sigortalı ya da emekli olup ülkemize üç aydan fazla süreyle çalışmaya gelen sigortalılar çalışmaya başladıkları üçüncü ayın son gününü takip eden günden itibaren sigortalı sayılacaklardır.

6552 sayılı Kanun 11/9/2014 tarihinde yürürlüğe girdiğinden bu tarihten önce ülkemizde çalışan yabancı uyruklu sigortalılar hakkında üç aylık süre 11/9/2014 tarihinden itibaren başlatılacaktır. Ülkesinde sigortalı olanlar ile emekli aylığı alan sigortalıların işverenleri bu kişiler için uzun vade, kısa vade ve genel sağlık sigortası primi ödeyeceklerdir.

Örnek 1- Bakanlıkça 15/10/2014-15/10/2015 tarihleri arasında çalışma izni verilen ve geldiği ülkede sosyal güvenliğinin sağlandığını belgeleyen Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşı için işverenince üç aylık sürenin dolduğu 15/1/2015 tarihinde sigortalı işe giriş bildirgesi Kuruma verilecek, 16/1/2015 tarihinde sigortalılığı başlatılacaktır.

Örnek 2- Bakanlıkça 1/7/2014-1/7/2015 tarihleri arasında çalışma izni verilen ve geldiği ülkede sosyal güvenliğinin sağlandığını belgeleyen Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı için işverenince üç aylık sürenin dolduğu 11/12/2014 tarihinde sigortalı işe giriş bildirgesi Kuruma verilecek ve 12/12/2014 tarihinde sigortalılığı başlatılacak, işyerinin yeni işyeri olması halinde ise 12/12/2014 işe başlama tarihli işe giriş bildirgesi 12/1/2015 tarihine kadar verilebilecektir.

4.1- 11/9/2014 tarihinden önce sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkede kurulu bir kuruluş tarafından o kuruluş adına geçici olarak çalışmaya gönderilenler (Ek, 11/12/2014 tarihli ve 2014/32 sayılı Genelge)

SSİY’nin 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde 2/3/2011 tarihinden geçerli olmak üzere yapılan değişiklikle “bir iş için” ibaresinden sonra gelmek üzere “en fazla üç ay süreyle” ibaresi eklenmiş, 21/8/2013 tarihinde yapılan değişiklikle de söz konusu hüküm yürürlükten kaldırılmıştır.

SSİY’de yapılan değişiklik ile 2/3/2011-20/8/2013 tarihleri arasında sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde sigortalı ya da emekli olup, ülkemize üç aydan fazla bir süre ile çalışmak için geçici görevli olarak yabancı ülkede kurulu şirket tarafından gönderilenler çalışmaya başladıkları tarihin üçüncü ayın sonundan itibaren sigortalı sayılacaklardır. 21/8/2013 tarihinden sonra sigortalı sayılmayanların işverenlerinden bu tarihten sonra aylık prim ve hizmet belgesi alınmayacak, 20/8/2013 tarihi itibariyle işverence düzenlenecek işten ayrılış bildirgeleri nedeniyle idari para cezası uygulanmayacak, işten ayrılış bildirgelerinin e-sigorta yoluyla verilmesi istenmeyecek, kağıt ortamında verilmesi yeterli sayılacaktır.

21/8/2013 ile 6552 sayılı Kanun ile Kanunun 6 ncı maddesinin (e) bendinde yapılan değişikliğin yürürlüğe girdiği 11/9/2014 tarihi arasında sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde sigortalı ya da emekli olup ülkemize geçici görevle çalışmaya gelenler sigortalı

186

Sigortalılık İşlemleri

2013/11 GENELGE

SİGORTA PRİMLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Hizmet Akdiyle Çalışanlar Daire Başkanlığı

sayılmayacaklardır. İşverenlerin bu sürelere ait yersiz ödemiş oldukları primler talepleri halinde başkaca prim borcu olmaması halinde iade edilecektir.

Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde sosyal güvenlik sistemine tabi çalıştığını ya da kendi çalışmalarından dolayı aylık aldığının belgelendirilmesinde bu belgenin yabancı uyruklunun kendi ülkesinin sosyal güvenlik kurumundan alınmış olması ve Ülkemizde bulunan temsilciliğinden (elçilik, konsolosluk, ataşelik vb.) onaylanmış olması gerekmektedir.

4817 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi gereğince Ülkemizde çalışmaya başlayacak yabancıların çalışmaya başlamadan önce çalışma izni almaları gerekmekte olup, Kanuna göre sigortalılığı iptal edileceklerden çalışma izni bulunmayanların durumu Çalışma Genel Müdürlüğüne bildirilecektir.

5- Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkede kurulu bir kuruluş tarafından o kuruluş adına geçici olarak çalışmaya gönderilenler

Sosyal güvenlik sözleşmelerinde temel kural, çalışılan ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olmaktır. Ancak, işverenleri tarafından geçici bir süre ile diğer akit ülkeye gönderilenler, uluslararası nakliyat işinde çalışanlar, elçilik, konsolosluk, misyon ve benzeri yerlerde çalışan ve gönderen ülkenin sivil ve askeri personelleri, akit taraflardan birinin bayrağını taşıyan gemilerde veya akit ülkenin limanlarında çalışanlar çalıştıkları ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olmayacaklardır.

Ülkemiz ile taraf ülkeler arasında imzalanan ikili ya da çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmelerinde yer alan hükümler uyarınca, yabancı ülke mevzuatına tabi kişilerin akit ülkede kurulu kuruluş tarafından belirli bir işin icrası amacıyla geçici olarak Ülkemize gönderilmesi halinde, sigortalının kendi ülkesinde çalışıyormuş gibi iş merkezinin bulunduğu ülkenin mevzuatına tabi tutulması kuralı getirilerek mükerrer sigortalılık önlenmiştir.

Geldiği ülkenin sosyal güvenlik kurumu tarafından, kendi ülkesinin mevzuat hükümlerine göre sosyal güvenliklerinin sağlandığına ilişkin sözleşmelerle belirlenmiş formülerleri Kurumumuza ibraz eden kişiler, ilgili ülke ile aramızda imzalanmış olan sosyal güvenlik sözleşmesinde öngörülen süre ve bu süreye ilave edilecek süre kadar sigortalı sayılmayacaklardır. Geldikleri ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olarak kendi çalışmalarından dolayı aylık alanlar dahil geçici görevli olarak Ülkemizde çalışanlar sigortasız sayıldıkları sürelerin bittiği tarihten itibaren Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olacaklardır.

Ancak, ilk görevlendirme süreleri dolduktan sonra işin uzaması durumunda geçici görevin uzatılması talebinin sigortalı veya işverence sözleşmeli ülkenin sigorta kurumuna iletilmesi ve bu kurumun talep etmesi halinde, bu talep Kurumumuzca sözleşmeler kapsamında değerlendirilerek geçici görevinin uzatılması talebi uygun bulunan kişiler sözleşmede öngörülen uzatma süresince de Ülkemiz mevzuatından muaf tutulmaya devam edilecektir.

Ülkemiz ile yabancı ülkeler arasında imzalanan sosyal güvenlik sözleşmelerinde geldikleri ülkede sosyal sigortaya tabi olduklarını belgeleyenlerin Ülkemizde ne kadar süre ile sigortalı olmayacakları ekteki tabloda (EK-21) belirtilen süreler dikkate alınarak belirlenecektir.

Örnek 1- Fransa’da sigortalı olarak çalışırken 14/4/2008-14/4/2011 tarihleri arasında Türkiye’ye geçici görevli olarak gönderilen Fransız uyruklu kişi, 14/4/2011 tarihinden itibaren 3 yıl daha uzatma talebinde bulunmuş ve talebi uygun görülmüştür. Ülkemiz ile Fransa arasında sosyal güvenlik sözleşmesine göre uzatma süresi de dahil altı yıl süreyle geçici görevli olarak çalışma hakkı bulunduğundan bu kişi 14/4/2014 tarihine kadar Kanun kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.

187

Sigortalılık İşlemleri

2013/11 GENELGE

SİGORTA PRİMLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Hizmet Akdiyle Çalışanlar Daire Başkanlığı

Örnek 2- Avusturya’da sigortalı olarak çalışırken, 1/1/2011-1/1/2013 tarihleri arasında Türkiye’ye geçici görevli olarak gönderilen Avusturya uyruklu kişi 1/1/2013 tarihinden itibaren 7 yıl daha uzatma talebinde bulunmuş ve talebi uygun görülmüştür. Ülkemiz ile Avusturya arasında sosyal güvenlik sözleşmesine göre uzatma süresinde herhangi bir kısıtlama bulunmadığından bu kişi uzatılan sürede de Kanun kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.

Örnek 3- Lüksemburg’da sigortalı olarak çalışırken 15/3/2011-15/3/2012 tarihleri arasında Türkiye’ye geçici görevli olarak gönderilen Lüksemburg uyruklu kişinin 15/3/2012 tarihinden itibaren 1 yıllık uzatma talebi uygun bulunmuştur. Ülkemiz ile Lüksemburg arasında imzalanan sosyal güvenlik sözleşmesine göre geldiği ülkenin mevzuatına tabi kalma süresi 12 + 12 = 24 ay ile sınırlandırıldığından bu kişi 15/3/2013 tarihine kadar uzatılan sürede de Kanun kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.

6- Elçiliklerde çalışan sigortalılar

Devletler hukuku ve Viyana Sözleşmeleri hükümlerine göre elçilik, konsolosluk, misyon ve benzeri yerlerde çalışanların diplomatik masuniyetlerinin olması nedeniyle bu işyerlerinde çalışanların bildirimleri Kurumumuza yapılmadığı sürece Ülkemiz mevzuatı bu işyerlerine uygulanamamaktadır. Ancak, bu işyerlerinde çalıştırılanlardan gönderen devlette veya üçüncü bir devlette sigortalılıklarını belgeleyemeyenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken buralarda çalıştırılan Türk vatandaşlarından ilgili işverenler tarafından Kurumumuza bildirimleri yapılanlar Ülkemiz mevzuatına tabi tutulmuşlardır.

Söz konusu hükümler gereğince elçilik, konsolosluk, misyon ve benzeri yerlerde çalışanlardan gönderen devlette veya üçüncü bir devlette sigortalılıklarını belgeleyemeyenlerin sigortalılıkları 2008 yılı Ekim ayı başına kadar 506 sayılı Kanunun mülga 86 ncı maddesine göre topluluk sigortası yoluyla sağlanmıştır. Kanunun yürürlüğe girdiği 1/10/2008 tarihinden itibaren de bu işyerlerinde çalışanlar 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamına alınmışlardır.

Mülga sosyal güvenlik kanunları ile Kanunun geçici 2 nci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlananlardan elçilik, konsolosluk, misyon ve benzeri yerlerde çalışmaya devam edenlerden sosyal güvenlik destek primi kesilecektir.

7- İzin almak sureti ile vatandaşlıktan çıkanlar

5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 27 nci maddesinde, bu Kanun gereğince Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin, kayıp tarihinden itibaren yabancı muamelesine tabi tutulacağı, 28 inci maddesinde ise doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve kendileri ile birlikte işlem gören çocuklarının; millî güvenliğe ve kamu düzenine ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla askerlik hizmetini yapma yükümlülüğü, seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme ve muafen araç veya ev eşyası ithal etme hakları dışında, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili kanunlardaki hükümlere tabi olmak şartıyla Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam edecekleri öngörülmüştür.

Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerden Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalı olanların Kuruma bildirimleri kağıt ortamında yapılacak olup, “Mavi Kart”lı olanlar ile vukuatlı nüfus kayıt örneğinde 5901 sayılı Kanunun 27 nci ve 28 inci maddesine tabi (5901 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan 403 sayılı Kanunun 29 uncu maddesine tabi) olduğuna ilişkin şerh düşülenler, sosyal güvenlik bakımından Türk vatandaşlarına tanınan haklara tabi olduklarından bunlardan ayrıca çalışma belgesi istenmeyecektir.

188

Sigortalılık İşlemleri

2013/11 GENELGE

SİGORTA PRİMLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Hizmet Akdiyle Çalışanlar Daire Başkanlığı

8- Yabancı uyruklu olup Kanunun ek 5 ve ek 6 ncı maddesine tabi sigortalılar

Yabancı uyrukluların Kanunun ek 5 inci ve ek 6 ncı maddelerine tabi müracaatlarında ayrıca çalışma belgesi istenmesi gerekmekte olup, 5901 sayılı Kanunun 28 inci maddesine tabi olanlardan çalışma izin belgesi istenmesine gerek bulunmamaktadır.

9- Mülteciler (Ek, 3/7/2015 tarihli ve 2015/19 sayılı Genelge)

5/9/1961 tarihli ve 10898 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 359 sayılı “Cenevre’de 28 Temmuz 1951 Tarihinde İmzalanmış Olan Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşmenin Onaylanması Hakkında Kanun” ile ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye mülteci denilmekte olup 359 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinde taraf devletlerin, ülkelerinde yasal olarak ikamet eden mültecilere, vatandaşlarına sağladıkları muamelenin aynısını uygulayacakları, 27 nci maddesi ile taraf devletlerin ülkelerinde bulunan ve geçerli bir seyahat belgesine sahip olmayan her mülteciye kimlik kartı çıkartılacağı hüküm altına alınmıştır.

4817 sayılı Kanunun 8 inci maddesi gereğince Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe 5543 sayılı İskan Kanununa göre muhacir, mülteci veya göçebe olarak kabul edilen yabancılara 4817 sayılı Kanunda öngörülen sürelere tabi olmaksızın çalışma izni verilebilmektedir.

6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun 89 uncu maddesinde mülteci veya ikincil koruma statüsü sahibi, statü almasından itibaren bağımlı veya bağımsız olarak çalışabileceği, yabancıların çalışamayacağı iş ve mesleklere ilişkin diğer mevzuatta yer alan hükümler saklı olacağı, mülteci veya ikincil koruma statüsü sahibi kişiye verilecek kimlik belgesinin, çalışma izni yerine de geçeceği bu durumun kimlik belgesine yazılacağı hüküm altına alınmıştır.

Buna göre, 5/9/1961 tarihinden itibaren 359 sayılı Kanuna göre mülteci olanlar ile 6458 sayılı Kanunda sayılan ikincil koruma statüsünde bulunan kişiler hakkında Kanun hükümleri Türk vatandaşlarına uygulandığı gibi uygulanacaktır. Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan denetimlerde bu durumdaki sigortalıların çalışma izin belgesi olup olmadığına bakılmayacaktır.